Merhaba Sevgili Dostlar, uzun bir aradan sonra sizlere tekrar merhaba diyorum. Bugün sizlere yeni bir finansman aracı olan ''Kitle Fonlaması'' adlı yazımı sunmak istedim. Umarım sağlığınız bu pandemi sürecinde yerindedir. Şimdiden herkese iyi okumalar diliyorum ve başlıyorum umarım beğenirsiniz.
Kitle fonlaması ile ilgil itüm merak ettikleriniz işte burada o zamna başlayalım.
Kitle fonlaması (Crowdfunding), proje sahipleri ve girişim şirketlerinin
iş fikirlerini ya da şahsi projelerini gerçekleştirmek amacıyla küçük
yatırımcıların internet üzerinden bir araya gelerek proje için finansman
sağlanmasıdır. Literatürde kitlesel fonlama kavramı, crowdsourging (Kitlesel
kaynaklardan yararlanma) ile mikro finansman yaklaşımına dayandırılmaktadır.
Kitlesel fonlama platformu ise finansman ihtiyacına konu olan fikir veya
projeleri sunanlar ile bu projelere yatırım yapacak kişilerin buluştuğu
yerlerdir. Kitle fonlamasının ilk olarak ortaya çıkışı 2006 yılında video bloğu
projesine finansman arayışında olan Micheal Sullivan tarafından ilk kez Kitle
Fonlaması ( Crowdfunding ) terimi olarak ortaya çıkmıştır. Bugün toplam hacmi
5.5 milyar USD erişmesi öngörülen bu kaynağın dünya risk sermayesi toplam
hacminin 1.8 katı büyüklüğünde bir gelişim göstermesi beklenmektedir. Dünya
Bankası araştırmalarına göre 2025 yılına kadar 90 milyar USD ulaşması
bekleniyor. Kitlesel fonlaması son altı yıl içerisinde hızlı bir şekilde
yayılmıştır. Başta ABD olmak üzere Kuzey Amerika, Latin Amerika, Avrupa, Orta
doğu ve Afrika’ da bulunan 45 ülkede aktif olarak kullanılmaktadır. Kitlesel
fonlamasının dünya risk sermayesi toplam hacminin 1.8 katı büyüklüğünde bir
gelişim göstermesi beklenmektedir. 2012 yılından itibaren daha da yaygınlaşan
kitle fonlama uygulaması 2012 yılı içerisinde dünya genelinde çeşitli projeler
için kitle fonlaması ile 2.7 milyar USD tutarında fon sağlanmıştır. Kitle
fonlaması’nın işleyişi yapısına bakıldığında, kitlesel fonlama mekanizmasının
temel aktörlerini oluşturan yatırımcı, girişimci ve platformlar ve bunlar
arasındaki etkileşim, kitlesel fonlama sürecinin temel yapısını
oluşturmaktadır.
Sürecin ilk adımı, girişimcilerin girişimlerini/projelerini
hazırlayacakları bir metin, çizim veya video ile girişimlerini tanıtan bir
sunumu seçecekleri bir kitlesel fonlama platformuna sunmak suretiyle başvuru
yapmalarından ibarettir.
Girişimciler kitlesel fonlama mekanizmasını ticari
amaçla girişimlerine fon yaratmak için kullanacaklarsa, girişimlerini kitleler
açısından cazip kılmak için hedef pazarları, yaratacakları değer, gelir
modelleri gibi stratejik bilgileri potansiyel yatırımcılarla paylaşmaları
gerekli olacaktır. İkinci adımda kitlesel fonlama platformu başvuruyu inceleyerek,
platformda yayınlanmaya uygun olup olmadığına karar verir. Uygun bulunursa,
sürecin üçüncü adımı girişimin/projenin platformda yayınlanması ve kampanyanın
başlatılmasıdır. Böylece yatırımcılar yani kamuoyu için yayınlanan girişimlere
yatırım imkanı yaratılmış olur. Son olarak fon oluşumu ve tedariği aşaması
gelir.
Dünya genelinde 500’ün üzerinde fonlamaya aracılık eden kitlesel fonlama
platformları çeşitli yöntemlerle günde 2 milyon USD fon sağlanmasına aracılık
etmektedirler. Bu platformların başarılı bir şekilde işletildiği ilk on ülke
ise yine başta ABD olmak üzere İngiltere, Kanada, Almanya, Fransa, Avustralya,
İtalya, Hollanda, İspanya ve Japonya gelmektedir8. Dünya genelinde kabul görmüş
ve kullanılmakta olan 4 temel kitlesel fonlama sistemi vardır.
4 çeşit kitlesel
fonlama yöntemi vardır.
- ·
Bağış karşılığı kitlesel fonlama
- ·
Ödül Karşılığı kitlesel fonlama
- ·
Hisse karşılığı kitlesel fonlama
- ·
Borçlanma karşılığı kitlesel fonlama
İlk olarak Kuzey Amerika ve ABD de ortaya çıkan kitlesel fonlama sistemi
yine 2012 yılında ABD’ de çıkarılan Sermaye Piyasası Kurulu ve Borsa Kurulu SEC
tarafından Nisan 2013 yılında onaylanan Yeni Başlayanlar İçin Hızlı Başlangıç
Kanunu (JOBS Act) bu sistemin daha da yaygınlaşmasına ve daha sık
kullanılmasına olanak sağlamıştır. Bu kanundan önce girişimciler akredite
olmayan yatırımcılardan fon talep edemiyorlardı fakat bu kanunla birlikte
girişimciler artık akredite olan ya da olmayan tüm yatırımcılardan fon talep
edebilir hale gelmişlerdir. Özellikle ABD ve Avrupa’da yaygınlaşan kitlesel
fonlama yöntemi Alternatif finansal kaynak olarak görülmektedir. Başta ABD’de
Kıckstarter, Indiegogo, İngiltere’ de Seeders, Syndicateroom olmak üzere dünya
genelinde 500’ den fazla kitlesel fonlama yöntemi uygulayan platform
bulunmaktadır.
Ülkemizde kitle fonlaması organizasyonu olarak faaliyet gösteren çeşitli
siteler bulunmaktadır. En başta gelen kitlesel fonlama siteleri ise Fonlabeni,
Fongogo, Crowdfon ve Biayda’dır. Ülkemizde Fonlabeni adlı kitle fonlama
platformunda her türlü proje ile başvurulabilecek, ancak daha ziyade sosyal
sorumluluk kampanyalarının bulunduğu bir kitle sonlama platformudur. Projesini
hayata geçirmek isteye girişimci, tasarlayacağı ürünü, dizaynı ya da projeyi
anlatıp hayata geçirmesi için ihtiyacı olan fon rakamını yazarak fonlabeni.com’
yollamaktadır.
Site projeyi yeterli yaratıcılıkta bulursa yayınlıyor ve
yayınlanmaya başladıktan sonra süreç işlemeye başlamaktadır. Girişimci
belirlediği rakama ulaşıldığı takdirde fon, proje sahibine verilmektedir.
Belirlenen fon toplanırsa fonlabeni.com komisyon almaktadır. Yeterli fon
toplanamazsa aynı miktar hiç dokunulmadan bağışçılara geri
verilmektedir. 48Fonlabeniweb sitesi üzerinden 2015 yılında Nöbetçi kütüphane
adlı projede % 109 destek ile 109.300 TL fon sağlanmıştır. Şehrin diğer
kütüphaneleri kapalıyken akşamları açık olan kütüphane gece geç saatlere kadar
kitap okumak, araştırma yapmak isteyenlerin kullanımına açık alternatif bir mekân
olarak planlandı.
Fongogo ise diğer kitlesel kaynak kullanımı platformlarıyla
benzer mekanizmalar kullanılmaktadır. Projelerin bağışçılar dışında da yatırım
alabilmesi adına sisteme yatırımcılarda entegre edilmiştir. Girişimcilerin bu
çalışmaya istinaden en az 3 farklı kategoride ödül çeşidi belirlemesi
gerekmektedir. Sisteme kayıt olmak için 18 yaş sınırı aranmaktadır. Projelerde
bütçe için alt veya üst sınır bulunmamaktadır. Gün sayısı ise 15-60 gün
arasındadır. Proje sahipleri arzularına göre IBAN numaralarını veya PayPal
hesaplarını girerek destek alabilirler. Bu ödeme sistemleri % 2,5 ile % 3,5
arasında transfer ücretleri alabilmektedir. Fongogo’ nun gelir modeli ise
hedeflerine ulaşan projelerin topladıkları destek üzerinden kdv hariç % 7
servis bedeli almak üzerine kuruludur. Fongogoweb sitesi üzerinden Tavuk
Çiftlikleri adlı proje kitle fonlaması sayesinde hayata geçirilmiş ve
Gambiya’da kırsal bölgede yaşayan ailelere yardımda bulunulmuştur. Yine bu site
aracılığıyla Türkiye’de her yıl 10 köy okuluna kütüphane kurma projesi % 124
fon desteği alarak uygulanabilir hale gelmiştir. Crowdfon web sitesi üzerinden
Ekümenopolis Sinema Ve İnternet Dağıtımı adlı proje için 212 kişi ile 19.890
TL, Soaked adlı müzik albümü için 53 kişi ile 6.625 TL, Kapılar ve Pencereler
adlı proje için ise 17 kişi ile 2.350 TL fon sağlanarak projeler
tamamlanmıştır.
Biaydaplatformunun en başarılı fon toplama çalışması Zumbara
(Zaman Kumbarası) projesine aittir. Zumbara kullanıcılarının hizmet verdikleri
saat kadar hizmet almalarını sağlamaya yönelik alternatif bir ekonomik sistem
platformudur. Zumbara 2013 yılında 85 yatırımcıdan 9485 TL toplayarak
başarıya ulaşılmıştır.
Biayda platformunda bugüne kadar 555 yatırımcının
katkılarıyla 46.964 TL fon yaratılmıştır. Her ne kadar ülkemizde hibe ve bağış
karşılığı kitlesel fonlama yöntemi hayata geçirilmiş olsa da gerek altyapı
eksikliği gerekse de bu sistemin aktörlerinin, rollerinin ve sorumluluk
sınırlarının yasalar ile belirlenmemiş olması birçok hukuki sorunu da
beraberinde getirmektedir. Şöyle ki; özellikle bağış karşılığı yapılan kitlesel
fonlamalarda bağış toplanması için 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu ve Yardım
Toplama Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik’te değişiklik yapılarak bu mevzuat
kapsamında yardım toplayacak kişilere kitlesel fonlama platformlarına proje
sunan girişimcilerin de eklenmesi veya mevzuatın bu tür kişilere
uygulanmayacağına ilişkin düzenlemeler getirilmesi yerinde olacaktır.59
Ülkemizde kitlesel fonlamanın sermaye piyasası aracı olarak işlerlik kazanması
için öncelikle borçlanma ve hisse karşılığı fonlama yapacak kişilerin mevzuatta
tanımlandığı şekli ile nitelikli yatırımcı veya melek yatırımcı statüsüne sahip
olması ön koşuldur. Zira kitlesel fonlamanın üç bacağı olan yatırımcı,
girişimci ve internet platformları arasındaki ilişki temel olarak yatırımcı
niteliklerini haiz kişilerin fon aktarımı ile vücut bulacağından yatırımcı
niteliklerine bir standart getirilmesi yerinde olacaktır.
Kitlesel fonlamanın
en önemli aktörlerinden biri de internet platformlarıdır. Platformların
güvenilirliği ve altyapı sağlama becerisi kitlesel fonlama sisteminin gelişmesinde
önemli bir ayağı oluşturmaktadır. Bu sebeple kitlesel fonlamanın türü ne olursa
olsun buna aracılık eden tüm internet platformlarının’ da BDDK ve SPK
tarafından belirlenmesi uygun olan tüm akreditasyonları sağlayarak lisanslı
şekilde faaliyet göstermesi gerekmektedir. Ekonomiden Sorumlu Başbakan
Yardımcısı Mehmet Şimşek, finansman sorunu yaşayan erken aşama işletmeler için
kitle fonlaması sisteminin iddialı ve hızlı gelişen bir yöntem olduğunu
belirterek ‘kitle fonlaması, tek başına bir şirketi incelemeyecek ve yatırım
süreçlerini yönetemeyecek bir yatırımcının kendisi gibi binlerce yatırımcıyla
birlikte bir hayalin gereceğe dönüşünü izlemektir.
Girişimcinin yatırımcıya,
yatırımcının girişimciye erişiminde fiziki engeller kalkacak, internet erişimi
olan herkes girişimlere ortak olabilecek; girişimcileri desteklemenin manevi
hazını yaşarken başarılı olacak girişimcilerden de yüksek miktarda kar elde
etme imkanına kavuşacaktır.
Yeni bir finansman aracı olan kitle fonlaması uygulaması, finansman ihtiyacı
duyan gerçek ve tüzel kişilerin bu uygulama ile ihtiyaç duyduğu fonu sağlayarak
projelerini hayata geçirebilmesini sağlamaktadır. Kitle fonlaması
uygulamalarının en önemli üstünlüğü fon ihtiyacı duyan kişi ya da kurumların
projelerini sunduğu andan itibaren fon desteğe sağlayan kişilerin aynı
coğrafyada olmasına gerek duyulmamasıdır ve böylelikle fon sağlanması daha
kolay ve daha hızlı bir şekilde fon sağlanabilme olasılığı daha da yüksektir.
Ancak kitlesel fonlama uygulamalarının riskli tarafları da vardır. Bu
risklerden en öneli iki unsur dolandırıcılık ve kara para aklama riskidir.
Benim hoşuma giden Nöbetçi Kütüphaneler projesi olmuştu. ya sizin :) ?
Hepiniz sağlıcakla kalın. Bir sonrası yazımda görüşmek üzere...
YAZININ SAHİBİ: SELÇUK YILDIZ
YAYINLANMA YERİ: BU YAZI 2019 YILINDA OKAN ÜNİVERSİTESİ DR. ÖĞRETİM GÖREVLİSİ TURGAY MÜNYAS VE SELÇUK YILDIZ TARAFINDAN SOSYAL BEŞERİ VE İDARİ BİLİMLERDE AKADEMİK ÇALIŞMALAR ADLI KİTAPTA YAYINLANMIŞTIR. AYNI ZAMANDA 26-28 EKİM 2017 TARİHLERİ ARASINDA 3. ULUSLARARASI SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMUNDA ''KİTLE FONLAMASI ULUSLARARASI VE TÜRKİYE UYGULAMALARI'' BAŞLIĞI ALTINDA SUNULMUŞTUR.